بررسی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط در گندم با استفاده از روش رگرسیون و تجزیه ضرایب مسیر

این پژوهش به‌منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط برای عملکرد و اجزای عملکرد 10 رقم گندم در 8 محیط (ترکیب دو سطح کود نیتروژن و چهار رژیم آبیاری) در سال زراعی 5-1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. بررسی پایداری عملکرد دانه بر اساس پارامترهای ابرهارت و راسل نشان داد که ارقام پیشتاز و مغان 1 با عملکرد بالاتر از میانگین همه ارقام و ضریب رگرسیون خطی نزدیک به یک دارای سازگاری عمومی مطلوب بودند، در حالی‌که ارقام خزر و الوند با محیط‌های مساعد و ارقام فلات، داراب و روشن با محیط های نامساعد سازگاری خصوصی نشان دادند. تجزیه علیت آثار متقابل به‌روش تای نشان داد جزء v1 که منعکس‌کننده همبستگی تعداد سنبله در مترمربع با عملکرد می‌باشد، تنها برای ارقام ناپایدار بسیار بالا و معنی‌دار بود و همچنین معیار مناسبی برای گزینش جهت پایداری نمی‌باشد. مقایسه اجزای محیطی نیز نشان داد که مراحل تلقیح و تشکیل دانه حساس‌ترین مراحل رشد ارقام به عوامل محیطی بودند، بنابراین انتخاب براساس این شاخص (v2) ممکن است فاقد کارایی لازم باشد. جزء ژنوتیپی v3 (وزن دانه) به‌عنوان مهمترین جزء تأثیر گذار بر عملکرد دانه و پایداری بود و براساس این روش رقم پیشتاز با دارا بودن بیشترین مقدار v3، پایدارترین رقم پرمحصول شناخته شد. به‌طور‌کلی بر مبنای نتایج این پژوهش رقم پیشتاز با عملکرد 27/9 تن در هکتار دارای پایداری بیشتری در همه محیط‌ها بود و به‌عنوان رقم مناسب شناخته شد.